چه کتابی برای کودکان مناسب است
مطلوب‌ترین شیوه انتخاب کتاب توسط خود کودکان و نوجوانان است. ولی به دلیل نداشتن ذائقه هنری و ادبی که امری اکتسابی است و به زمان نیاز دارد و تا مدتی نمی‌توانند مستقیما برای خود کتاب انتخاب کنند، ابتدا بزرگسالان با اتکا بر ضوابط کلی کتابها را بر می‌گزینند و سپس کودکان با توجه به علایق خود کتابها را برای مطالعه شخصی خود انتخاب می‌کنند.
این شیوه دست بزرگسالان را باز نمی‌گذارد تا معیارهای شخصی خود را به کودکان تحمیل کنند. شیوه‌هایی مورد پذیرش است که دخالت بزرگسالان در گزینش را به حداقل رسانده باشد. با شناخت انواع ادبیات کودک و ویژگی‌های مطلوب کتاب کودک می‌توانیم کودکان‌مان را هر چه بیشتر به مطالعه علاقه‌مند سازیم.
انواع ادبیات کودکان
ادبیات شفاهی سنتی:
اولین شکل ادبیات است که قرن‌ها توسط کودکان و بزرگسالان مورد استفاده قرار گرفته است و در زمان حاضر نیز مورد علاقه کودکان است این ادبیات شامل شعر و ترانه و قصه‌های سنتی است و ارزش آن در انتقال ارزش‌های فرهنگی و پرورش نیروی تخیل کودکان می‌باشد. در این قصه‌ها شخصیت‌ها دارای صفات مطلق هستند و الگوی سیاه و سفید بر آنها حاکم است. پایان خوش دارند و همواره جبهه خوبی بر بدی پیروز است. انواع لالایی‌ها، بازی ترانه‌ها (دس دسی باباش میاد…) ترانه‌های فراگیر (گنجیشکک اشی‌مشی) اسطوره‌ها (داستان سیاوش) افسانه‌ها «پوریای ولی، رابین هود) و… از این دسته بشمار می‌روند.
داستان‌های علمی – تخیلی:
این داستان‌ها رویکردی آینده‌نگر دارند و مهمترین کارکرد آنها فراهم کردن بستر مناسبی برای کودکان است تا زندگی خود را در فراگردی کاملا تخیلی در حال و آینده تصور کنند. این‌گونه آثار علاوه بر پرورش تخیل کودکان، افق فکری آنها را گسترده‌تر می‌کند و برای آنها نوعی تخلیه روانی را فراهم می‌آورد. داستان‌های ژول‌ورن در این دسته از تقسیم‌بندی ادبیات کودک و نوجوان قرار می‌گیرند.
داستان‌های واقع‌گرا:
از طریق مطالعه این داستان‌ها کودکان خود را می‌شناسند و دیدنشان نسبت به زندگی وسیع‌تر و انتقادی می‌شود. این داستان‌ها انواع گوناگون دارند: داستان‌های واقعی (قصه‌های مجید)، تاریخی (یک روز زندگی پسرک قبطی)، عاشقانه (نخل) و … از این دسته‌اند.
شعر:
کودک ارتباط خود را با شعر از لالایی و سایر اشعار عامیانه آغاز می‌کند و ابتدا بیشتر شیفته موسیقی کلام است. برای شعر کودک استفاده از وزن توصیه می‌شود تا برای شنونده جذاب‌تر به نظر برسد. شعر کودک باید از درون مایه‌ای جذاب و ساختاری شگفت‌انگیز برخوردار بوده و تصویرهای ذهنی آن برای کودک قابل دستیابی باشد و در مجموع سبب شادی او شود. مثل مجموعه شعرهای قیصر امین‌پور، مصطفی رحماندوست و… که برای کودکان سروده شده است.
آثار مستند:
شامل کتابهای علمی (سری فلسفی خوب نگاه کن)، دانش اجتماعی (سری کتابهای مردم و سرزمین‌ها)، فلسفی و دینی (مجموعه پیامبران الهی)، زندگی‌نامه (زندگی‌نامه دانشمندان) و بازی و سرگرمی است. این کتابها به علت علمی و دقیق بودن، سبب شکل گرفتن تفکر علمی و درک بهتر ازمحیط طبیعی شده و رابطه کودک را با محیط طبیعی، منطقی می‌کند.
چگونه برای کودک خود کتاب انتخاب کنیم؟
یکی از مهمترین و در دسترس‌ترین منابعی که از ابتدا برای پاسخ به پرسش‌های کودکان وجود دارد؛ والدین، کتابها و در عصر حاضر اینترنت است.
زمانی دغدغه والدین، کوچه، خیابان و بچه‌های بی ادب بود که مبادا آنها تربیت کودک‌شان را خراب کنند. در صورتی که این روزها فرزندان‌شان دیگر با بچه‌های کوچه و خیابان خود را سرگرم نمی‌کنند.
بلکه آنها دوست جدیدی پیدا کرده‌اند. دوستانی که ممکن است بی‌ادب‌تر از بچه‌های کوچه و خیابان باشند.
در حال حاضر آمارهای حاصل از تحقیقات حاکی از آن است که بیش از ده میلیون کودک با کامپیوتر و اینترنت سر و کار دارند. آنها برای دستیابی به اطلاعات مورد نظرشان، برقراری ارتباط با دوستان و اعضای خانواده و از همه بیشتر برای بازی‌های آنلاین ساعت‌ها پشت میز کامپیوتر وقت صرف می‌کنند. این مسئله ممکن است، گذشته از تاثیر مخرب بر رفتار و واکنش‌های آنها تاثیرهای سوء به ویژه از لحاظ جسمی و رشد نامناسب کودکان داشته باشید والدین باید همان‌گونه که برای خورد و خوراک و پوشاک کودک زمان گذاشته و ذوق و سلیقه به خرج می‌دهند، برای رشد صحیح و خوراک ذهنی او نیز ذوق، حوصله و همت از خود نشان دهند.
برای کودکتان کتاب بخوانید
نکاتی را که در زیر مطالعه خواهید کرد به شما کمک می‌کند که کتاب مناسب فرزندتان را انتخاب و خریداری کنید.
نکته اول: کتاب خردسالان باید پر از تصاویر با رنگ‌های شاد و براق باشد و نوشته‌های کمی داشته باشد.
در حالی که کتابی که برای کودکان بزرگتر طراحی و نوشته می‌شود، مثلا: بچه‌های رده سنی ۱۰ سال، باید نوشته‌های بیشتری داشته باشد. البته وجود تصاویر هیجان‌انگیز و رنگی در کتاب برای هر سنی جالب توجه است. یک تصویر بهتر از هزار کلمه مفهوم را می‌رساند. برای آموزش و خلاقیت هم تصویر حرف اول را می‌زند.
دوم: کتاب باید محتوای خلاقانه داشته باشد و خواندن آن برای کودک هیجان‌انگیز و جالب باشد. علاوه بر آن باید اتفاقات در داستان سریع باشد. شخصیت‌های داستان باید به خوبی معرفی شده و برای کودک باور پذیر باشند.
مشکلات و مسائل شخصیت های داستان باید مشابه مشکلات و مسائلی باشند که کودک در آن سن با آنها مواجه می شود.
سوم: وجود صحبت‌های خنده‌دار و لطیفه‌های بامزه در لابه‌لای گفتگوهای شخصیت‌ها ضروری است.
چهارم: تقسیم‌بندی کتاب باید به گونه‌ای باشد که خواندن کتاب را برای کودک آسان کند. قلم و خط نوشته‌های کتاب باید به چشم کودکان آشنا باشد. این نکته به فهم و شناخت بیشتر کلمات توسط کودک کمک می‌کند.
پنجم: بهتر است کتاب با اطلاعات کمی شروع شود فقط اطلاعات ضروری مانند اطلاعات کلی در مورد شخصیت اصلی داستان، اسامی و محل زندگی آنها باید در ابتدای کتاب باشد. اطلاعات اضافی کودک را خسته می‌کند.
ششم: قسمت پایانی کتاب هم بسیار مهم است. در انتها، همه مشکلات و مسائل باید حل شده باشد و کتاب پایان خوشی داشته باشد.
هفتم: تعداد صفحه‌های کتاب هم از اهمیت خاصی برخوردار است. کتاب‌هایی که نوشته و عکس با هم دارند. باید بین ۲۵ تا ۳۵ صفحه باشند و کتابهای مصور نباید بیشتر از ۱۶ صفحه داشته باشند.
هشتم: کتاب با جلد مقاوم دوام بیشتری خواهد داشت. دقت کنید که گوشه‌های کتاب گرد باشد تا آسیبی به کودکان وارد نشود. کودکان عاشق داستان‌های تخیلی هستند و آنها را به داستان واقعی ترجیح می‌دهند. آنها عاشق شخصیت‌ها و اتفاقات تخیلی و مهیج هستند.
نهم: داستان باید دارای محتوای آموزشی نیز باشد. یک داستان خوب باید به کودک نکات اخلاقی، فرهنگی و ارزش‌های مذهبی را به طور غیر مستقیم آموزش دهد.
برای اینکه کودک آینده‌ای موفق و شادی داشته باشد باید قدرت دوست داشتن و مهرورزی را بشناسد. درباره صداقت، شجاعت، عدالت، حس همدردی با دیگران بیاموزد و نیز تفاوت بین خوب و بد را از هم تمیز دهد.
دهم: کتاب خوب برای کودکان باید دارای شخصیت‌هایی باشد که بتوانند در شرایط سخت تصمیم‌گیری درستی انجام دهند. شجاعانه برای زنده ماندن و زندگی خود تلاش کرده و در تمام مراحل از اصول صحیح اخلاقی پیروی کنند.
برای نوزاد هم می‌توانید کتاب بخوانید
مشخصات کتاب خاص نوزاد
کتاب حاوی داستان کوتاه، ساده همراه با تصاویر روشن و واضح. کودک در این مرحله از رشد به کتابهای پارچه‌ای و پلاستیکی که دارای تصاویری از اشیاء اطراف آنهاست علاقه زیادی نشان می‌دهد و بیشتر رنگ‌های قرمز، زرد و آبی و تصاویر با وضوح بالا را دوست دارد.
از سن ۱۵ تا ۱۸ ماهگی شما می‌توانید داستان‌هایی همراه با تصویر برای کودک بخوانید و کتاب‌هایی که در آن ایده‌هایی مانند داخل/ خارج، بالا/پایین و زیر / رو آورده شده است ترجیح می‌دهند.
منبع : ماهنامه کودک
مرکز مشاوره موسسه امام خمینی(ره)
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.